بانوی گل سرخ ایران

مستند "بانوی گل سرخ" به کارگردانی مجتبی میرتهماسب درباره دو ایرانی که گل سرخ را جایگزین خشخاش در کرمان کردند، در جشن خانه سینما و جشنواره سینما حقیقت شرکت می‌کند.

  بانوی گل سرخ اشاره به شهین‌دخت سرلتی دارد که چهار سال پیش در حادثه‌ای جان باخت.

ماجرا از زبان همایون صنعتی همسر شهیندخت سه سال پس از درگذشت او روایت می‌شود. مردی که بنیانگذار انتشارات فرانکلین، چاپخانه افست، کاغذسازی پارس و در کل از چهره‌های نادر فرهنگ، صنعت و مدیریت ایران است و همه اهل فرهنگ او را می‌شناسند و می‌توان وی را یکی از 10 شخصیت برتر فرهنگی ایران در قرن اخیر دانست. بغض‌ها و اشک‌های همایون صنعتی چنگ به جان‌مان می‌زند، چون در بستر حضور سرزنده و پر تکاپوی این پیر 84 ساله سرد و گرم چشیدۀ داغ‌دیده رخ می‌نماید .

شهین دخت صنعتی (سرلتی) برای مردم لاله زار کرمان، بانوی گل و گلاب است. او در سال ۱۳۵۶ به لاله زار می رود و مردم ناحیه را تشویق به کاشت گل به جای خشخاش و تولید گلاب به جای تریاک می کند.

شهین دخت سرلتی در سال ۱۳۲۷ در شهر بافت کرمان به دنیا آمد. او پس از پایان تحصیلاتش در مقطع دکترا در  رشته روان شناسی اجتماعی و ارتباطات در آمریکا به ایران بازگشت. خانم سرلتی پروژه کاشت گل محمدی در لاله زار را به تنهایی و زمانی که همسرش، همایون صنعتی زاده در زندان به سر می برد، در این منطقه کویری شروع کرد:” ویژگی این گل در این است که آب کم می خواهد، با خشکی و خشکسالی های منطقه زبان سازگاری و گفتگو دارد و در سال های خشک تنها محصول بارآور منطقه است.”

زمانی که خانم سرلتی کار خود را آغاز کرد، نه دشت گلی وجود داشت و نه کارخانه ایی. او با شناخت و تسلطی که به شرایط اقلیمی و آب و هوای منطقه لاله زار داشت، شروع به تشویق کشاورزان برای کاشت گل محمدی به جای خشخاش کرد. خانم سرلتی کار را در یک کارگاه کوچک سنتی در باغ پدری همسرش شروع کرد. او با وانت به درب منازل اهالی می رفت و آنها را تشویق به گلکاری می کرد و برایشان تخم گل فراهم می کرد.  این کارگاه کوچک و دست ساز، در سال ۱۳۷۴ از حالت سنتی به یک کارخانه صنعتی معتبر تبدیل شد که  یکی از مرغوب ترین گلاب های دنیا به نام “گلاب زهرا” و یکی از خالص ترین روغن گل ها در آن تولید میشود، به طوری که اکنون ۵ درصد کل روغن  گل دنیا را تولید می کند. ظرفیت تولید این کارخانه از ۳۵ تن گل در سال ۱۳۶۹، امروزه به ۱۰۰۰ تن گل رسیده است.

شهین دخت سرلتی و همسرش همایون صنعتی

امروزه منطقه زیبای لاله زار با نام گلاب زهرا شناخته می شود. گلاب زهرا یکی از بزرگترین واحدهای تولید گلاب، روغن گل محمدی و عرقیات گیاهی در ایران است که بيش از بيست گونه محصول مختلف توليد مي كند كه افزون بر گلاب، غنچه،گل باز وروغن گل محمدي، ، عرقياتي چون بيدمشك، چهل گياه، نعناع، بهار نارنج، نسترن،نسترن كوهي، زيره، بيد، كاسني، بيد كاسني، شاتره، بهار سنجد،كلپوره، شويد، خارشتر و فرآورده هايي مثل گل عنبر،به چاي و انواع نمك هاي معطر را شامل مي شود. مضاف بر اين كه عطر وغنچه گل محمدي زهرا نيز در بسته بندي هاي ويژه و فانتزي روانه بازار مي گردد و یکی دیگر از ایده های جالب سوزندان پس مانده گل ها به عنوان سوخت  شومینه است و از هیچ نیروی حرفه ایی و تخصصی از تهران و سایر شهر ها استفاده نمی شود. کودکان پرورشگاه صنعتی که توسط پدربزرگ همایون صنعتی، حاج علی اکبر صنعتی، در کرمان  افتتاح شده است، بعد از طی کلاسهای آموزشی در پرورشگاه برای کار کردن و امرار معاش به این کارخانه فرستاده می شوند. در پایان هر سال سود حاصل از فروش محصولات در میان کشاورزان و کارمندان تقسیم می شود. حقوق کشاورزان به موقع به آنها داده می شود و هر سال نشریه ایی منتشر می شود که در آن مطالب به روز در مورد پرورش گل به زبان ساده آموزش داده می شود. یکی از کارکنان این کارخانه می گوید: ” من هیچ وقت فکر نمی کردم که در زندگی ام جایی مثل اینجا کار کنم و رییس خودم باشم”.

همایون صنعتی در سال ۱۳۰۴ در تهران به دنیا آمد. پدرش، عبدالحسین صنعتی زاده، از اولین رمان نویسان ایرانی بود. کودکی خود را در کرمان نزد پدر بزرگ و مادر بزرگش گذراند. سپس در دبیرستان البرز تهران تحصیل کرد و به کار تجارت پرداخت.

مادرش و همسرش اصفهانی بوده اند. او خواهرزاده میرزا یحیی دولت آبادی نویسنده « حیات یحیی » است . دایی او در انقلاب مشروطه نقش تأثیرگذار داشت. علی اکبر صنعتی زاده، مجسمه ساز معروف از یتیمانی بود که در پرورشگاه صنعتی- که توسط پدربزرگ صنعتی زاده تاسیس شده بود- بزرگ شده بودند.

در طول دوره پهلوی او در انتقال بسیاری نهادهای وابسته به فرهنگ به ایران پیشرو بودند. ایشان همچنین زمانی مسوول برنامه سوادآموزی به بزرگ‌سالان -موسوم به کلاسهای اکابر- بودند.

از دو سه سال قبل از انقلاب او معتقد بود که کار حکومت تمام است. خود را از مشاغل دولتی کنار کشیده بود و در لاله زار کرمان، در ملک پدری اش، به کشت گل مشغول شده بود. شعر می گفت و گل می کاشت و گلاب می گرفت. در زندگی او همواره بیش از هر چیز به دو کار مشغول بود، کشاورزی و تحقیق در احوال ایران باستان. اما صنعتی‌زاده بعد از انقلاب مدتی را در زندان سپری کرد. او در سال‌های آخر به تحقیق در متن‌های مربوط به گاه‌شماری و نجوم و آیین‌های ایران باستان روآورده بود.

وی در روز چهارشنبه، ۴ شهریور ۱۳۸۸ پس از یک دوره بیماری در کرمان درگذشت. او هنگام مرگ ۸۴ سال داشت.

او بنیان‌گذار چند موسسه فرهنگی و اقتصادی در ایران است. مؤسسه انتشارات فرانکلین، شرکت سهامی افست، چاپخانه ۲۵ شهریور، سازمان کتابهای جیبی، کاغذ سازی پارس، کشت مروارید کیش و گلاب زهرا از شرکت‌ها و موسساتی است که او در برپایی آن‌ها نقش موثر داشته‌است. او همچنین بنیانگذار شهرک خزرشهر است.

 كارخانه گلاب زهرا در نزديكي روستاي جغدري قلب تپنده اين تلاش بي وقفه همگاني، همان واحدي است كه در سال 82 به عنوان واحد نمونه كشور شناخته شد.

اينك به بركت مواهب عظيمي چون اقليم مساعد وتلاش بي وقفه گلكاران، گلاب و روغن گل محمدي كه توسط شركت گلاب زهرا در منطقه لاله زار توليد مي شود به استناد آزمايشات متعدد وبه گواه تقاضاي روزافزون داخلي وخارجي نه تنها بهترين گلاب كرمان وايران محسوب مي شود بلكه از لحاظ كيفيت در سراسر جهان بي همتاست.

اگر چه گل محمدي از دير باز جسته وگريخته در استان كرمان يافت مي شده است اما نگرش جدي به آن به عنوان يك گياه سودآور 27 سا ل پيش با كشت پاجوش هايي كه از كاشان وارد منطقه لاله زار شده بودند آغاز شدزيرا به نظر مي رسيد اين منطقه از جميع جهات مناسب ترين شرايط را براي پرورش گل محمدي فراهم كند .ارتفاع اين منطقه از 2600 متر فراتر مي رود وطبيعتاً نقطه جوش آب در لاله زار پايين تر است واز سوي ديگر اقليم خشك وخنك اين منطقه، غلظت مواد موثر ومعطر را در گل بالا برده و به طريق اولي بركيفيت گلاب و روغن حاصله مي افزايد.مهمترين مشكل در آن روزها متقاعد كردن كشاورزان وتغيير ذهنيت آنان بود كه هنوز گل محمدي را به عنوان يك محصول زراعي و اقتصادي نمي پذيرفتند .

شركت گلاب زهرا كار خود را با نصب يك ديگ تقطير سنتي آغاز كرد و گلاب حاصله تحت آزمايش قرار گرفت .نتيجه آزمايش شگفت انگيز بود، به عبارت ديگر گلاب لاله زار از لحاظ كيفيت و غلظت مواد موثره تفاوت معني دار وچشمگيري را در مقايسه با گلاب ساير مناطق نشان داد و مشخص شد عيار عطر گل محمدي درگلاب اين منطقه به مراتب بيشتر از نقاط ديگر است و اينچنين بود كه بسياري از اراضي لاله زار و نواحي همجوار وحتي نقاط ديگر استان به كشت گل محمدي اختصاص يافت وبرگزاري جشنواره بزرگ گل محمدي در خرداد 83 خود نشان از اهميت روزافزون گل محمدي در عرصه كشاورزي استان دارد .اما با اينهمه راز موفقيت گلاب زهرا را در نيت خير وپشتوانه معنوي آن ونيزدرحس همدلي و همياري كشاورزان و شركت گلاب زهرا جستجو كرد،گو اينكه بروز خشكسالي هاي مداوم نه تنها از تكامل وتداوم كار نكاسته است بلكه زارعين را به انديشيدن به راهكار هايي همچون استفاده از سيستم هاي آبياري تحت فشار و افزايش سطح زير كشت تشويق كرده است. به مرور زمان و به موازات گسترش سطح زير كشت گل محمدي در منطقه،شركت گلاب زهرا نيز گامهاي موثري در راستاي افزايش ظرفيت و مكانيزه كردن روند توليد وفرآوري محصولات خود برداشته است به گونه اي كه هم اكنون،كارخانه گلاب زهرا يكي از پيشرفته ترين واحد هاي صنعتي در زمينه توليد عرقيات گياهي و اسانس به شمار مي رود وبرآن است با افزايش ظرفيت و احداث كارخانه جديد به رشد تصاعدي توليد گل در منطقه پاسخ گويد .هم اكنون شركت گلاب زهرا. مهمترين ويژگي گلاب زهرا و محصولات آن طبيعي بودن آن هاست .شركت گلاب زهرا از همان گام هاي نخست، بنا را بر عدم استفاده از نهاده هاي شيميايي ومصنوعي مثل سم و كود گذاشت و به دليل كيفيت بالاي محصولات خود توانست گواهي توليد ارگانيك را از انجمن خاك انگلستان دريافت كند و نخستين واحدي باشد كه توانسته گلاب و وروغن ارگانيك را وارد بازار جهاني نمايد.از طرفي گلكاران منطقه خود را ملز م به رعايت اصول كشت و كار ارگانيك مي دانند و همه ساله گلستان هاي منطقه توسط بازرسان انجمن خاك انگلستان دقيقاً بازديد مي شود تا گواهي نامه ارگانيك تمديد شود .در حال حاضر محصولات گلاب زهرا به اروپا، روسيه وكشورهاي آسياي جنوب شرقي صادر مي شود.

از همان روزهای دور، روستاییان در در‌آمدهای این محصول سهیم بودند و امروز، کار به فروش عصاره‌های گران‌قیمت و تهیه مواد بهداشتی از این گیاه (با همکاری طرف‌های معتبر خارجی) انجامیده و در تمام فعالیت‌ها، کارکنان و مهندسان کارخانه صنعتی، از اهالی منطقه، از جمله از بچه‌های سابق پرورشگاه صنعتی‌اند.

 زندگي ما با تولد آغاز نميشود و با مرگ پايان نمي پذيرد.......چه بسا "ما"  بعنوان شخصيت و مسلک و مرام وباور ورفتار ، محصول مجموعه اي از رفتارها و ايستارهاي بزرگان در گذشته خويشيم ....و از ديگر سو... رفتار و کردار ما در امروز، اثري بر آيندگان نيامده امان در سالهاي دور داشته باشد.........چه بسا زنده باشيم و در طبقه مردگان شمارش شويم و.....اي بسا بميريم ، اما چنان پررنگ زيسته باشيم که شعاعش سالها و سده ها را در نوردد و هنوز "زنده" باشيم......شايد تجربه کرده باشيد کساني را که وقتي اندکي با او مينشينيد بوي "گل" شما را فرا ميگيرد....کساني که برخورد کوتاهي با آنها کافي است تا با دنيايي جديد آشنا شويد و "تکان" بخوريد...

"بانوي گل سرخ"......داستان زن و شوهري فرهيخته(شهيندخت سرلتی و همايون صنعتي) که با داشتن امکان و فرصت زيستن در بهترين شرايط مادي و معنوي ، در سال 1359 ترک ديار کرده و به شهر کوچک "لاله زار" کرمان رفته بودند تا به آنها بگويند :بياييد بجاي خشخاش ، گل سرخ بکاريم.......ابتدا با مقاومت اهالي روبرو ميشوند......يکسال بعد ، شوهر _همايون صنعتي_ را به اتهام "ترجمه کتابهاي آمريکايي" دستگير کرده و بمدت 5 سال به زندان اوين ميبرند....و زن _شهيندخت _ تنها و يک تنه به کار کاشت گل سرخ  ميپردازد........او و همسرش اينک مرده اند...ولي زنده اند.....1500 نفر از اهالي لاله زار در کارخانه گلاب زهرا کار ميکنند ....پرورشگاه صنعتي مشغول تربيت 200 کودک است ....که بعضي از آنها حالا در کارخانه مسئوليت دارند.......800هکتار گل سرخ کاشته اند بجاي خشخاش ......موزه هنرهاي معاصرتاسيس کرده اند......

بانوي گل سرخ و همسرش  زنده اند تا وقتي گل سرخ و "لاله زار" هست.......خوب است آدم طوري زندگي کند که وقتي در نقطه اي از جاده زندگي ايستاد و نگاهي به پشت سرش انداخت ....ردپاهايي که از خود بجا گذارده را ببيند که تا سالها ميتوانند تابلوي راهنما ي ديگران باشد....

همه برایم دست تکان دادند اما کم بودند دستانی که "تکانم" دادند.

سخن آخر اینکه در اواخر بهار که فصل گلابگیری فرا می رسد فضای دلنشین و مناظری بدیع در سرتاسر این منطقه زرخیز شکل می گیرد و عطر گل محمدی این گیاه قانع و پر برکت در این خطه می پیچد تا یادآور دغدغه های زوجی بلند همت یعنی آقای همایون صنعتی و خانم شهین دخت صنعتی باشد که زیباترین هدیه الهی را به مردمان این سرزمین هدیه کردند و سرانجام خود در کنار گلستانهای عطرآگین و در خاک برکت خیز لاله زار آرام گرفتند.

-----

---

-----

-----

-----

-----

-----

-----

-----

---

--- 

 میرتهماسب درباره تولید این مستند به خبرنگار مهر گفت: "بانوی گل سرخ" نامی است برای زنده‌یاد شهیندخت سرلتی که قبل از انقلاب در منطقه لاله‌زار کرمان گل را جایگزین خشخاش و گلاب را جایگزین تریاک کرد و کار به جایی رسید که سرنوشت کشاورزی منطقه دگرگون شد .

فراموش مان نشود هر از گاهی برای شادی روح این دو عزیز بزرگوار فاتحه ای بفرستیم .تا بدانند به یادشان هستیم .